Teröristle fotoğrafı çıkan HDP Milletvekili Semra Güzel hakkında, terör örgütü üyeliği ve terörün finansmanı suçundan hazırlanan yeni bir fezleke TBMM’ye gönderildi.
Öldürülen PKK’lı teröristle fotoğrafları basına yansıyan HDP Diyarbakır Milletvekili Semra Hoş hakkında hazırlanan fezleke TBMM’ye gönderildi.
Yasama dokunulmazlıklarının kaldırılmasına ilişkin fezlekelerin gündeme alınmasındaki işlem, mevzuata kadar birkaç aşamada işliyor.
Milletvekili dokunulmazlığının kaldırılması süreci nasıl işliyor?
Hakkında kabahat isnadı bulunan milletvekillerinin dokunulmazlığının kaldırılıp kaldırılmamasına ilişkin istemler, Adalet Bakanlığına sunuluyor. Bakanlık, istemi gerekçeli bir yazıyla Cumhurbaşkanlığına, Cumhurbaşkanlığı ise TBMM Başkanlığına iletiyor.
Meclis Başkanlığına gelen fezlekelerin gündeme alınmasındaki süreç, İçtüzüğe kadar işliyor. Milletvekili dokunulmazlığı, İçtüzüğün “Yasama Dokunulmazlığı ve Üyeliğin Düşmesi” başlıklı dokuzuncu kısmının “yasama dokunulmazlığı” alt başlıklı birinci bölümünde düzenleniyor. Buna göre, bir milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılması hakkındaki istemler, TBMM Başkanlığınca “Gelen Kağıtlar” listesinde yayınlanarak Tüzük ve Hak Komisyonu Üyelerinden Kurulu Karma Komisyona havale ediliyor.
Laf konusu fezleke ile Meclis’teki mevcut fezlekeler, sevk edildikleri Karma Komisyonda bekletilebiliyor ya da komisyonda gündeme alınabiliyor. Fezlekelerin gündeme alınması halinde işlem başlıyor. Karma Komite toplanıyor ve hangi fezlekeye ait dosyayı değerlendireceğine karar veriyor.
Karma Komisyonun Başkanı, Başkanvekili, Sözcü ve Katibi, Tüzük Komisyonunun Başkanı, Başkanvekili, Sözcüsü ve Katibi oluyor.
Hazırlık Komisyonu kuruluyor
Karma Kurul Başkanı, muafiyet dosyalarını incelemek üzere her siyasi partinin Hazırlık Komisyonuna verebileceği üyeleri arasından isim çekme suretiyle 5 üyeli bir Hazırlık Komisyonu teşkil ediyor. Hazırlık Komisyonu, kendine rahat oyla bir başkan ve sözcülük görevini de yapacak bir katip seçiyor. Hazırlık Komisyonu, kurulduğu andan itibaren en geç 1 ay içinde dosyayı inceleyerek raporunu hazırlıyor. Bu komisyon tüm kağıtları inceleyip gerekirse o milletvekilini dinliyor ama şahit dinleyemiyor.
Hazırlık Komisyonu, yasama dokunulmazlığının kaldırılması yönünde karar alırsa dosya Karma Komisyona havale ediliyor. Karma Komisyon da 1 ay içinde Hazırlık Komisyonu raporunu ve eklerini görüşerek sonuçlandırıyor.
Karma Kurul, dokunulmazlığın kaldırılmasına ya da kovuşturmanın milletvekilliği sıfatının sona ermesine değin ertelenmesine karar veriyor. Karma Komite kovuşturmanın ertelenmesini kararlaştırmışsa bu yöndeki raporu Genel Kurulda okunarak bilgiye sunuluyor. Bu rapora milletvekilleri göre 10 gün içinde itiraz edilmezse kesinleşiyor, itiraz edilmesi halinde ise rapor Genel Komite gündemine alınıyor. İtiraz edilmeyen dosyalar Cumhurbaşkanlığına gönderiliyor.
Dokunulmazlığın kaldırılması yönündeki Karma Komisyon raporları, aracısız olarak Genel Komite gündemine giriyor. Genel Komite, raporu kabul ederek dokunulmazlığın kaldırılmasını kararlaştırabileceği gibi, raporu reddederek yargılamanın dönem sonuna ertelenmesine de karar verebiliyor.
Kovuşturma askıya alınmış ve bu karar Genel Kurulca kaldırılmamış ise dönem tazelenmiş olsa bile milletvekilliği sıfatı devam ettiği sürece ilgili hakkında kovuşturma yapılamıyor.
Genel Kurul aşaması
Milletvekillerine dağıtılan Karma Komite raporu, Genel Kurulda okunarak görüşülüyor. Biri lehte diğeri de aleyhte olmak üzere, iki milletvekili rapor üstünde tavır yapıyor. Fezlekesi olan milletvekili isterse Hazırlık Komisyonunda, Karma Komisyonda veya Genel Kurulda kendi savunmasını yapabiliyor ya da başka bir milletvekili arkadaşına savunma yapması için bu hakkını verebiliyor. Laf ve savunma talebi yahut görüşmeler tamamlanıyor. sonradan Karma Komisyonun yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına dair raporu oylamaya sunuluyor. Genel uygulamaya göre açık oylama yapılıyor. Genel Kurulda dokunulmazlıkların kaldırılmasına ilişkin oylamada, karar yeter sayısı (151) tatmin edici oluyor.
Her milletvekili ve dosya için farklı oylama yapılıyor
Genel Kuruldaki oylamada, her milletvekili ve fezleke için öbür oylama yapılıyor. Bir milletvekili hakkında iki dosya varsa iki dosya ayrı ayrı oylanıp karara bağlanıyor. Muafiyet hangi dosya hakkında kaldırıldıysa yalnızca o fezleke hakkında suçlama yapılabiliyor. Milletvekilinin dönem sonuna bırakılan dosyası hakkındaki dokunulmazlığı devam ediyor.
Genel Komite kararından daha sonra milletvekilinin dokunulmazlığı, söz konusu dosya için kaldırılmış oluyor.
Meclis Başkanlığı, dosyayı Cumhurbaşkanlığı yoluyla Adalet Bakanlığına gönderiyor. Bakanlık da dokunulmazlığı kaldırılan milletvekili hakkında gereğinin yapılması için dosyası ilgili savcılığa havale ediyor. Savcılık da dosyanın ulaşmasının ardındaki soruşturmaya kaldığı yerden devam ediyor, laf konusu milletvekilini tutuklanması talebiyle mahkemeye de sevk edebiliyor ya da tutuksuz olarak yargılanmasına da devam edebiliyor.
Dokunulmazlığı kalkıyor fakat milletvekilliği devam ediyor
Bir milletvekilinin dokunulmazlığının kalkmasıyla milletvekilliği düşmüyor, devam ediyor. Milletvekili maaşını alıyor ve öteki sosyal haklarından yararlanıyor. Tutuklanmamışsa Meclise gelerek yasama çalışmalarına da katılabiliyor. Bir vatandaş tutuksuz olarak nasıl yaşamını sürdürüyorsa milletvekili de o şekilde çalışma hayatına devam edebiliyor.
Ancak milletvekili hakkındaki canice kesinleştikten sonra Genel Kurulda okunuyor ve o zaman milletvekilliği düşürülüyor.
Milletvekilinin yasama dokunulmazlığının kaldırılmasına veya milletvekilliğinin düşmesine karar verilmesi halinde, Genel Komite kararının alındığı tarihten itibaren 7 gün içinde ilgili milletvekili veya bir diğer milletvekili, kararın Anayasaya, kanuna ya da İçtüzüğe aykırılığı iddiasıyla iptal için Tüzük Mahkemesine başvurabiliyor. Anayasa Mahkemesi, iptal istemini 15 gün içinde belirlenmiş karara bağlıyor.